Kişilik bozuklukları

Kişilik BozukluklarıGünümüzde pek çok insan zaman zaman kişilik bozukluklarının bazı belirtilerine sahip olur. O şekil davranır, düşünür, hisseder tabi kişilik bozuklukları çok daha uç örneklerdedir ve bir tanı olabilmesi için birden fazla durumun belli bir zamanda o kişide olması gerekir. Kişilik bozukluğu olan insanların yaşamlarının bir çok alanında problemler olur bu problemler çevreyi de rahatsız edebilir. Bu sorunlar uzunca yıllar sürebilir, belli bir seviyeden sonra tedavileri zorlaşır.DSM-5 e göre 10 farklı kişilik bozukluğu 3 küme halinde sınıflandırılmıştır(a,b,c). Bu sınıflandırmalar pek çok kolaylık sağlamaktadır. 
A Kümesi ( garip ve sıra dışı davranışlar ), 3 tiptir (Paranoid, Şizoid ve Şizotipal ) 
B Kümesi ( dramatik ve değişken davranışlar) ,4 tiptir (Antisosyal,Borderline, Histriyonik,Narsistik) 
C Kümesi ( kaygılı ve korkulu davranışlar),3 tiptir ( Çekingen,Bağımlı,Obsesif Kopulsif)
 DSM-5 te ayrıca beş faktörlü model vardır. Bu beş faktör toplam 25 belirgin özellikten oluşur.
 1-Negatif olumsuzluk (vs. Duygusal Tutarlılık)
 2-Kopma (vs. Dışa Dönüklük) 
 3-Uzlaşmazlık(vs. Uzlaşmacı4-Baskılayamama(vs. Sorumluluk Duygusu ile Hareket Etme
 5-PsikotizmKişisel özelliklere odaklanmanın avantajları;-Uzman kişi hangi kişilik özelliğinin üstünde durcağını bilir.-Kişilik özellik ölçüleri, psikolojik uyum sağlama yönüyle ilişkilidir. Mesela anxiyete ve depresyon gibi negatif yönleri olan hastalıklarla ilişkilendirme yapılabilir.

A Kümesi yani Tuhaf/Eksantrik Küme

 Paranoid kişilik bozukluğu:

 Şizoid kişilik bozukluğu, Şizotipal kişilik bozukluğu bu üç bozukluğun semptomları şizofrenide görülen bazı semptomlarla benzerdir, örneğin tuhaf düşünme ve deneyim türleri ancak şizofreniye göre daha hafiftir.  Paranoid kişilik bozukluğu: Bu hastalıkta temel bozukluk ‘şüphedir’ Erken ergenlik dönemlerinde başlar ve çevreye karşı güvensizlik, şüphecilik oluşur. Aileden, arkadaştan, sıradan tanıdıklarına karşı olabilir. Çevreye karşı sürekli dikkat vardır, gözlem vardır, insanların davranışlarını kollarlar. Savunma mekanizması olarak çevreye karşı düşmanca davranışlar sergileyebilirler. Herhangi bir durumda tehditkar mesajlar çıkarabilirler. Özetle en temel özelliği kuşku ve başkalarına karşı güvensizliktir.DSM-5 e göre tanı koyabilmek için en az 4 bulgunun olması gerekir.-Sebepsiz yere zarar görme, aldatılma yada kullanılma şüphesinde olma.- Çevresindeki insanların(arkadaşlar,iş arkadaşları) sadakati, güveninde haksız çıkarımlar.-Şüphe yüzünden insanlara güvenememe.-Birisinin iyi davranmasının altında gizli anlamlar arama.-Bu anlamlar için kin tutma.-Kişilik saygınlık gibi şeylere algılanan saldırılara öfkeli tepkiler verme.-Eşin sadakatinden sebepsiz yere şüphe duyma. 

 Şizoid kişilik bozukluğu: 

 Şizoid kişilik bozukluğunda problem kişinin sosyal ilişkilerden kaçınması ve bunlardan zevk almamasıdır. Yakın arkadaşları yoktur yada yok denecek kadar azdır. Sıkıcı ve yalnız görünürler. Cinselliğe ilgi duymazlar, keyif aldıkları aktiviteler yok denecek kadar azdır. Başkalarının duygularına, övgülerine kayıtsız kalırlar. Bu tanı şizopital çekingenlik ve paranoidle benzerlikler gösterir. Sebebi dört bozukluk için olan benzerliklerdir. Genç erişkinlik döneminde ortaya çıkar. Göz temaslarından kaçınırlar. Sosyal ortamlardan uzak dururlar. Asosyal bir yapı sergilerler. Toplumsal becerileri yoktur. İnsanlardan uzak olacak hobiler edinirler. Odaklandıkları şeylerde başarılı olabilirler. Tek başına yaptıkları şeylere odaklanırlar. Sorulara verdikleri cevaplar kısadır. Bu hastalığın temeli çocukluğa kadar inmektedir. Bu dönemlerde ilgisiz ve soğuk durumlara maruz kalmaları hastalığı tetikleyip geliştirebilir. Çocukluğu duygusal açıdan fakir geçmiş kişilerdir. Erkeklerde kızlara göre daha fazla görülür. Psikoterapi en uygun tedavi türüdür.  Ayrıca grup terapiside uygundur. Terapist dikkatli bir şekilde yol belirlemelidir. Hastanın güvenini kazanmalıdır. Terapiye sadık kalırlar. Bazı durumlarda ek olarak ilaç tedavilerinde kullanılabilir. DSM-5 e göre tanı koyabilmek için en az 4  yada 5 bulgunun olması gerekir.Erken ergenlik döneminde görünen, kişiler arası kopma ve sınırlı duygusallık işaretlerini izleyen 4-5 bulgunun varlığı olmalıdır.-Yakın ilişkilerden kaçınma ve bunlardan zevk almama.-Yalnızlığı arkadaşlığa seçme.-Cinselliği karşı ilginin az olması.-Zevk veren aktivitelerin az yada olmaması.-Arkadaş eksikliği.-Övgü yada eleştiriye aldırmazlık.-Tek düze duygulanım. 

 Şizotipal kişilik bozukluğu:

 Tuhaf ve eksantrik düşünce ve davranışlar vardır. Kişiler arası şüphecilik ön plandadır. Bu bozukluğa sahip kişilerin tuhaf inanışları vardır. Başka insanların zihinlerini okuduklarını düşünürler. Aşırı heyecan,kuşku,kaygı vardır. Şüphecilik ve paranoid düşünceler sergiledikleri sık görülür.  Davranışlarında görünüşlerinde tuhaflıklar olabilir. Kendi kendilerine konuşabilirler yada eski pis kıyafetler giyebilirler. Şizofreni olmasalar bile hastalıkları ciddi şekilde gelişebilir. Ayrıca bu kişiler çekingen kişilik bozukluğu kriterlerini de karşılayabilirler. Genetik hassasiyet şizofreninin genetik hassasiyetiyle örtüşmektedir. Şizofreniye benzeyen ama daha düşük bilişsel ve nöropsikolojik işlevselliklerinde eksiklik olduğu tutarlı şekilde görülmektedir. Ailelerinin geçmişlerinde şizofreni geçmişi olmayabilir.
DSM-5 e göre tanı koyabilmek için en az 5 bulgunun olması gerekir.-Referans fikirler.-Tuhaf inançlar veya büyülü düşünce, aşırı hassas algılama inancı.-Tuhaf düşünce ve konuşma.-Şüphecilik veya paranoya.-Sınırlı etkileşim.-Tuhaf davranış ve görünüm.-Yakın arkadaş azlığı veya olmama.-Etrafındaki insanlara karşı kaygı,tanıdık olsa bile.  

Dramatik/Değişken Küme

B Kümesi. 

4 tiptir bunlar; Antisosyal kişilik bozukluğu, Narsisistik kişilik bozukluğu, Histriyonik kişilik bozukluğu, Borderline kişilik bozukluğu.

Bu bozukluklarda daha çok tutarsız davranışlardan ziyade, çok yüksek özgüven, abartılı duygusal yaklaşım ve kuralları tanımayan semptomlar görülmektedir. Bu kümedeki bozukluklar hakkında daha doğru ve fazla bilgiler mevcuttur.

Antisosyal kişilik bozukluğu:

  Yasaları tanımazlar yani kural bilmezler. Yalan söyleme dürtüsü, kavga saldırganlık, antisosyal davranışlar, çok yüksek özgüven temel özelliklerindendir. Genel olarak başkalarının haklarına saygı göstermeme ön plandadır. Okuldan kaçma, evden kaçma, çok fazla yalan söyleme, mallara zarar verme, hırsızlık,borca girme yada tüm bunlara rağmen kaygısız olma mevcuttur. İleriye dönük planlardan kaçınırlar. Bir nevi günü birlik yaşarlar. Pişmanlık pek yaşamazlar. Erkeklerde daha fazla görülür kadınlara oranla. Gençlerde daha fazla görülür. Bu hastalık olanlarda madde kullanımı oranı oldukça yüksektir. Hüküm girmiş pek çok hasta tanı olarak ASKB yi karşılar. Duyguları yoktur, pozitif duyguları genelde roldür. Psikoterapide değerlendirmek için en çok gözden geçirilmiş kontrol listesi kullanırlar. Ek olarak sabıka kaydı yada sosyal hizmetler raporlarından da faydalanılır.

ASKB Etiyolojisi

ASKB ve madde kullanımı olan ailelerin çocuklarında normalden daha fazla görülür. Madde kullanımı genetik riski tetikleyebilir. Şiddetli ilgisiz, az sevgiyle büyümüş, şefkatsiz ortamda yetişmiş kişilerde görülür. Sosyal ekonomik durum kötüyse 2 kat daha fazla risk vardır. Bu tip kişilerde cezalandırma işe yaramaz. Tedirginlik ve vicdan azabı gibi duygulardan yoksundurlar. Bir nevi bağışıklık kazanmışlardır buna karşı. Bu tip kişiler ödülün peşinden giderken vazgeçmezler, örneğin kumarda kazanma ihtimalleri çok düşük olsa bile ödülün peşinden gitmek için vazgeçmez.Bunu sebebi dürtülselliği engelleyen Prefrontal korteksin dürtü selliği engelleyicidir. Bu tip kişilerde de korteksinde gri madde az bulunduğu tespit edilmiştir.(Raine ve yang,2007).

Antisosyal Kişilik Bozukluğu DSM-5 Kriterleri

-Yaş sınırı en az 18.

-15 yaşından önce davranım bozukluğu kanıtı.

-15 yaşından itibaren aşağıdakilerden en az üçü olmalıdır.

-Pek çok kez yasalara karşı gelmek.

-Yalancılık,sahtekarlık.

-Dürtü sellik.

-Asabiyet ve saldırganlık.

-Kendi ve başkalarının emniyetine karşı saygısızlık.

-Güvenilmez çalışmalar.

-Pişmanlık yoksunluğu.

 Sınırda Kişilik bozukluğu(Borderline):

Oldukça fazla tutarsız davranışa sahip bozukluk olması ve çok fazla görülmesi,tedavisinin zor olması, intihar eğilimleriyle ilişkili olmasından dolayı ilgi odağı olan bozuklukların başında gelir. Bozukluğun en temel şeylerinden biri ilişkilerde ve ruh hallerinde tutarsızlıktır. Önceden kestirmek mümkün olmaz. Yoğun öfke birden gelebilir. Bu gibi şeyler insanlarla ilişkilerine oldukça fazla zarar verir. Aşırı hassasiyet vardır. Kendilerine zarar verme, intihar etme, kumar oynama,tutarsızca para harcama, madde kullanımı gibi temel özellikleri vardır. Bu tip kişilerde açık ve uyumlu benlik bilinci gelişmez. Yalnız kalmaya tahammülleri yoktur. Kendilerine dikkat edilmesini isterler,kronik depresyon gibi yada boşluk duyguları yaşarlar.

DSM-5 Kriterleri.

Erken ergenlikten itibaren en az 5 tanesinin olması gerekir.

-Terk edilmekten kaçınmak için aceleci gayretler sergilemek.

-İstikrarsız benlik duygusu.

-Para harcama,seks,madde kullanımı, dikkatsizce araba kullanma, aşırı yeme gibi davranışlardan kendine zarar veren en az 2 tanesini yapması.

-Tekrarlayan intihar etme davranışları, kendine zarar veren davranışlar.

-Ruh hali tepkisizliği

-Kronik boşluk hisleri.

-Tekrarlayan yoğun ve kontrol edilemeyen öfke nöbetleri.

-Stresli anlarda, geçici paranoyak düşünceler ve disosiyatif semptomlar deneyimleme eğilimi.

-Başkalarını idealleştiren yada değersizleştiren davranışlar.

SKB olan kişilerde post travma tik stres bozukluğu yada duygu durum bozukluklarının görülme ihtimali yüksektir. Ayrıca madde-ilişkili bozukluklar ve yeme bozuklukları içinde risk altında oldukları gibi, şizopital kişilik bozukluğu içinde adaydırlar.Daha düşük serotonin vardır bu kişilerde. SKB kişilerin ebeveynlerinde yüksek duygu durum bozukluk oranı görülmektedir. SKB lerde amigdala etkileşimi fazla görülmektedir(duygu tepkiselliği yüksek olan bir bölgedir)

Histriyonik Kişilik bozukluğu: 

Yazının tüm hakları asistan kanalına aittir tamamı veya bir kısmı alınamaz