ŞİZOFRENİ
Pek çok filme konu olan, pek
çoğumuzun ilgisini çeken bir hastalıktır. Bir çeşit beyin hastalığıdır,
çevresel ve genetik sebeplere bağlıdır. Çevresel sebepler özellikle çocukluk
dönemi ,genetik sebeplerde rahim döneminin önemi oldukça fazladır. Ailede
şizofreni geçmişi olan bireyler varsa şizofreni olma riski artar. Tek yumurta
ikizleri için risk(%44,3), çift yumurta ikizleri için(%12,8), kardeş(%7,30). Bu
iki sebep beyinde anormalliklere sebep olur(çevresel ve genetik sebepler).
Çoklu kişilik hastalıklarıyla alakası yoktur. Beyin tarama testleri ile
şizofreniyi anlamak günümüzde mümkündür.
Şizofrenide
-Tanı konulması için en az 6 aylık bir süreç gerekir.
-Düşünce, duygu ve davranışta bozulmalar olmalıdır.
-Diğer insanlardan ve günlük gerçeklikten uzaktırlar.
-Tuhaf inanç ve halüsinasyonlar olduğunu sanarlar.
-Düşünme, hissetme ve davranış biçimi gibi yönden
etkilenirler.
-İntihar oranları yüksektir.
-Bazen çocuklukta başlar, ancak ergenlik ve yetişkinlikte
daha yaygındır.
Şizofrenide:pozitif belirtiler(sanrı
ve varsanı), Negatif belirtiler(istemsizlik ve asosyallik), Dağınık
belirtiler(Dağınık konuşma ve Dağınık davranış)
Pozitif belirtiler:
varsanılar(halüsinasyon) ve sanrılar(hezeyanlar)
-şizofrenler insanların onlara komplo kurduğunu sanması.
-İzlendiğini sanıyorlar.
-İzleme cihazları varmı diye kontrol etmeler.
-Yakın arkadaşlara güven yok.
-Düşünce sokma: Beynine çip yerleştirildi kendi fikirleri
değil.
-Düşünce yayma:Diğer insanların düşüncelerini duyduğunu
düşünmesi.
-Dış gücün düşüncelerini kontrol ettiğine inanma, örneğin
cep telefonu sinyalleriyle.
-Kendi gücüyle bir şeyleri kontrol etme gücü olduğuna
inanma, örneğin rüzgara hareket yön verme.
-Referans sanrılara sahip olabilir, kulak misafiri oldukları
konuşmaların kendisiyle alakalı olduğunu düşünme, aynı insanları farklı yerde
görünce izlendiklerini düşünme.
-Varsanı belirtileri(halüsinasyonlar) ve algıdaki diğer
bozukluklar.
-İki işi aynı anda yapamamaları, mesela izleme ile dinlemeyi
aynı anda yapamama.
-En belirgin şey duyusal deneyim ile ifade edilen
halüsinasyonlar, görselden çok işitsel(%74 ü)
Şizofreni hastaları ses duyduğunu iddia ettikleri sıra
üretken dil alanı olan broca bölgesi fazla etkileniyor(MRI testleriyle test
edilmiş)
Konuşmayı sağlayan Frontal lob ve anlamayı sağlayan Temporal
lob bu iki alanda problem olabilir şizofrenilerde.
Negatif belirtiler:
Davranışsal eksikliklerden oluşur.
İstemsizlik(avalisyon), asosyallik, anhedoni, künt
duygulanım, konuşmada azalma(aloji)
Avalisyon: iş, okul, ilgi alanları ve sosyal aktivitelerde
istem eksikliği devamsızlık gösterme olarak açıklanabilir. Avalisyon varsa Tw
izleme, arkadaşlarla takılma gibi aktiviteleri istemeyebilir. Sosyal durumlarda
iş, eğitim, okul, gibi yerlerde problemler yada hiçbir şey yapmadan oturmalar
olabilir.
Asosyallik: Sosyal ilişkilerde asosyallerdir, zamanlarının
çoğunu yalnız geçirirler.
Anhedoni(zevk almama): Tamamlayıcı haz:keyifli bir şeyin
varlığında, mesela yemek yerken zevk almama. Beklentisel haz: Gelecekte olay
aktivitelere karşı ilgisizlik.
Künt duygulanım: Duygunun dışa vurması(yüz ifadesi) boş
bakabilir, yüz kasları hareketsiz, donuk bakışlar. İçsel olarak sorun yok çünkü
duyguların çoğunu içten yaşıyorlar.
Aloji: Konuşma miktarındaki belirgin azalmayı ifade eder,
pek fazla konuşmazlar, kısa cevaplar verirler.
Dağınık belirtiler:
-Konuşurken cümlelerde belirgin mantık hataları vardır.
Dağınık Davranış: nedensiz heyecan krizler.
-Sıradışı kıyafet.
-Çocuksu veya anlamsız şekillerde davranma.
-Yiyecek istifleme.
-Günlük aktivitelerde zorluklar vardır.
Özellikle şizofreni olan insanlarda
bir çeşit nörotransmiter olan dopaminin oldukça fazla olduğu tespit edilmiştir.
Şizofreni tedavisinde antipsikotik ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar dopamin
seviyesini azaltmaktadır ancak problem şudur ki Parkinson hastalığına benzeyen
yan etkileri vardır çünkü Parkinson hastalığı beynin belli bölgelerinde dopamin
eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Hastayı anlamak için hasta görüşmelerine,
hastanın tanıdıklarıyla olan görüşmelere bakılır.
Şizofreni olan kişilerin en göze batan
rahatsızlığı davranış bozukluklarıdır. Düşünme şekillerindeki bozukluklar ve
davranışlarındaki bozukluklar olarak ikiye ayırabiliriz. Anormal inançlarının
olması(Delizyon/hayel), olmayan şeyleri gördüklerini, duyduklarını iddia
ederler(halüsinasyon). Kendini insanlardan soyutlayabilirler, dağınık hareket
edebilirler, yüzdeki ifadelerinin eksikliği vardır(tekdüze).
-Düşünce dağınıklığı kopukluğu
-Duygu ifade eksikliği
-Tuhaf sanrılar
-Hayret verici varsanı
Şizofreni
algı, duygu, biliş, motor aktivite ve sosyal davranışı kapsayan yaygın
belirtileri olan bir bozukluktur. Sadece dopamin eksikliğiyle bunu açıklamak
mümkün değildir. Bir başka nöro iletici olan serotonin prefrontal kortekste gaba
nöronlarını düzenler. Şizofrenlerde gaba aktarıcılarının bozuk olması bu yüzden
normaldir. İnsanların yaklaşık %1 inde
şizofreni vardır. Ancak bu ortalama dünyanın geneli içindir. Bazı bölgelerde daha
azdır. Örneğin abd de %0,7. Kadınlar ve erkekler bu durumdan etkilenebilir
yaygın olduğu yaş grubu 18-30 yaş grubudur. Erkekler kadınlara göre daha erken
yaşta görür. Hastalık ön belirtilerle kendini belli eder. Okul başarısı, iş
başarısı düşebilir, paranoyaklaşma olabilir, ilişkileri kötüye gidebilir,
şüpheci yaklaşımlar sergileyebilirler. Bu belirtiler şizofreniye dönüşebilir.
Şizofreni tedavisi
-Çoğu zaman hastanelere kısa süreli
yatışlar olur (hastalığın akut evreleri)
-Birinci kuşak ve ikinci kuşak
psikoz ilaçlar vardır. İkinci kuşak ilaçlarda yan etkileri azalmıştır. Bu
ilaçlar negatif ve pozitif belirtileri üzerinde etkileri vardır. İkinci kuşak
ilaçların serotonin reseptörlerine etkisi vardır ayrıca %1 beyaz kan
hücrelerindeki sayıyı azalttığı için düzenli olarak kan testi gerekir.
-Aile terapileri önemlidir, ailenin
bilinçlenmesi nasıl davranacağını bilmesi.
-Antipsikotik ilaçlar ve tedavisi
hakkında aile ve hastaya bilgi verme.
-Suçluluktan kaçınma ve suçluluğun
azaltılması.
-Aile içinde varsa iletişim
problemlerini çözme, geliştirme.
-Sosyal iletişim ağını genişletme.
yazının tüm hakları saklıdır izinsiz alınamaz